کمال تبریزی

کمال تبریزی در سال 1338 در تهران به دنیا آمد. او در سال 1356 در رشته مهندسی راه و ساختمان وارد   دانشگاه پلی تکنیک ( امیر کبیر ) شد. تبریزی در این دانشگاه به عضویت کمیته فرهنگی دانشجویان   مسلمان در آمد و به فعالیت هایی چون ، نمایش برخی فیلم های سینمایی و برگزاری نمایشگاه عکس   پرداخت. بعد از انقلاب اسلامی و بعد از وقوع انقلاب فرهنگی ، وارد تلوزیون شد و هم زمان دوره هایی را با     برخی از اساتید سینما گذراند. با شروع جنگ تحمیلی به همراه یک گروه برای فیلم برداری عازم میدان   های  جنگ شد.
تبریزی پس از بازگشایی مجدد دانشگاه ها ، تغییر رشته داد و در رشته سینما از دانشکده سینما و نیز در رشته تئاتر از دانشگاه هنر فارغ التحصیل شد.

تبریزی فعالیت های سینمایی اش را با کارگردانی ، نویسندگی ، فیلم برداری و تدوین فیلم های کوتاه از سال 1358 آغاز کرده بود ، اما فعالیت حرفه ای او در سال 1364 و با دستیار کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا در فیلم هویت آغاز شد و او تجربه ای در زمینه کارگردانی به دست آورد.

تبریزی در سال 1366 ، اولین تجربه مستقل فیلم سازی اش را ارائه داد. این فیلم عبور نام داشت و تبریزی خود فیلم نامه آن را نوشته بود. ماجرای عبور در جنگ می گذشت و درباره دو دوست قدیمی بود که بعد از شش سال جدایی بار دیگر در میدان های جنگ یکدیگر را می یابند و با هم همدل می شوند. عبور به عنوان اولین اثر مستقل تبریزی قابل قبول بود ، اما این فیلم برخوردار از ضعف هایی بود که تنها تجربه ، می توانست آنها را بر طرف کند. دومین فیلم بلند تبریزی ، در مسلخ عشق ( 1969) نام داشت. این فیلم نیز در جنگ می گذشت و درباره گروهی از رزمندگان بود که در محاصره دشمن قرار می گیرند و شکست می خورند و علت آن نیز ، خیانت فرماندهان ارتش ( به دستور بنی صدر ، فرمانده کل قوا در اوایل دوران جنگ ) است. این فیلم چندان مورد توجه قرار نگرفت.

اما این سومین فیلم تبریزی با نام پایان کودکی ( کودک قهرمان ) ( 1372 ) بود ، که بخشی از استعدادهای بالقوه تبریزی را در عرصه فیلم سازی نشان داد و به نوعی آغاز دوران درخشش او بود. پایان کودکی ، فیلمی ساده بود که ماجرای بزرگ شدن یکباره کودکی روستایی را در نبود پدر و در دفاع از مادر و خواهرش ، در وسط یک دشت و در برابر چند سرباز عراقی نشان می داد.

تبریزی در سال 1374 ، دست به یک تجربه جسارت آمیز زد و نخستین فیلم کمدی – جنگی سینمای ایران را با نام ، لیلی با من است را ساخت. در این فیلم حوادثی کمیک و شاد در متن جنگ شکل می گرفتند و تلاش و کوشش های طنز آمیز یک فیلم بردار جنگ برای فرار از خط مقدم ، او را مرحله به مرحله به خط مقدم می کشاندند. این فیلم بر اساس فیلم نامه ای از رضا مقصودی که پیشتر در فیلم عبور با تبریزی همکاری کرده بود ، ساخته شد. این فیلم با استقبال بسیار خوبی از جانب تماشاگران رو به رو شد.

تبریزی در فیلم بعدی اش نیز ، فیلم نامه ای از مقصودی را جلوی دوربین برد. این فیلم مهر مادری نام داشت و در سال 1376 ، ساخته شد. مهر مادری ماجرای ساده دلتنگی های پسر بچه ای در کانون اصلاح و تربیت بود که در رویاهایش به دنبال مادر نداشته اش می گردد و سرانجام نیز به اشتباه گمان می کند که مددکار کانون ، همان مادر اوست و ... . مهر مادری به ویژه در بخش سینمای کودک بسیار مورد توجه قرار گرفت.

در پروژه بعدی اش ، در سال 1377 ، تبریزی فیلم شیدا را ساخت. فیلم شیدا نیز بر اساس فیلم نامه ای از مقصودی ساخته شد. تبریزی در این فیلم بار دیگر به سراغ جنگ رفت ، اما این بار جنگ ، موضوعی حاشیه ای بود که در متن آن ، ماجرایی عاشقانه روایت می شد.

فیلم بعدی تبریزی ، گاهی به آسمان نگاه کن ، نام داشت که در سال 1381 ساخته شد. فیبلم نامه این فیلم را فرهاد توحیدی نوشته بود و برداشتی آزاد از کتاب مرشد و مارگریتا نوشته بولگاکف ، نویسنده روسی تبار ، بود. گاهی به آسمان نگاه کن ، درباره روحی است که از آسمان به زمین می آید و به آسایشگاهی می رود که در آنجا جانبازان جنگ سکونت دارند و ... . این فیلم ، ساختار آشفته ای داشت و با وجود داستان ها و شخصیت های متعدد ، کند و خسته کننده بود. این فیلم با وجود آنکه در فیلم نامه ، ضعف هایی داشت ، اما از کارگردانی خوب تبریزی بهره مند بود.

فرش باد ، فیلم بعدی کمال تبریزی ، یک محصول مشترک بین ایران و ژاپن بود و قرار بود به نوعی یک فیلم تبلیغاتی درباره ایران ، به ویژه اصفهان باشد. فرش باد ماجرای فرشی است که به یک ژاپنی تعلق دارد و باید به یاد همسر او که در یک تصادف جان خود را از دست داده است ، بافته شده و به موقع تحویل داده شود. مرد ژاپنی به همراه دخترش که در اثر مرگ مادر ، دچار افسردگی شده به ایران می آید و مهمان نوازی دوستان ایرانی آنها ، به نوعی درمانی است برای دلتنگی های این دختر غمگین و ... . فرش باد بهترین فیلمی است که ایران به عنوان محصول مشترک با کشورهای دیگر تولید کرده است ، اما جنبه های تبلیغاتی فیلم ، در بخش هایی از آن به فیلم صدمه زده است. با این وجود این فیلم چه از سوی تماشاگران و چه از سوی منتقدان با استقبال بسیار خوبی مواجه شد ، تا جایی که برنده سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران از جشنواره فیلم فجر ( 1381 ) شد.

فیلم بعدی تبریزی ، فیلم جنجال برانگیز و پر سر و صدای مارمولک بود. مارمولک بر اساس فیلم نامه ای از پیمان قاسم خانی ساخته شد. این فیلم ماجرای یک زندانی است ، معروف به مارمولک ، که از زندان فرار می کند و خود را به جای یک روحانی جا می زند ، او که قصد خروج از کشور را دارد ، در یک شهر مرزی با امام جماعت مسجد شهر که قرار بوده در همان زمان وارد شهر شود ، اشتباه گرفته می شود و همین اشتباه موقعیتی کمیک ایجاد کرده و در نهایت موجب تحول دزد می شود. مارمولک به دلیل مضمونی که از آن برخوردار بود ، بسیار بحث برانگیز شد و توقیف فیلم و جمع کردن یک باره آن از سینما ها نیز بر این جنجال افزود. در هر حال فیلم مارمولک در سینمای ایران یک اتفاق بود و به نسبت فیلم های کمدی سطحی که در این چند سال در سینمای ایران ساخته شده ، از طنزی ظریف تر برخوردار بود و بازی خوب پرویز پرستویی نیز ، بر تاثیر کمیک آن افزوده بود.

آخرین فیلمی که تبریزی تا به امروز ساخته ، یک تکه نان ، نام دارد. یک تکه نان درباره معجزه و پاکی و معصومیت است. این فیلم از چند داستان تشکیل شده که همگی در یک روز اتفاق می افتند و همگی سرانجام به یکدیگر می پیوندند. این فیلم مضمونی عمیق و اصطلاحا معنا گرا داشت و همچنین از کارگردانی خوب ، بازی های خوب و قابل قبول ، فیلم برداری زیبا و ... بهره مند بود.

تبریزی کارگردانی است که استعداد خوبی در به تصویر کشیدن موقعیت های مختلف دارد. نگاهی اجمالی به کارنامه او نشان می دهد که او فیلم های متفاوتی ساخته ، برای مثال ، فیلم جنگی ، فیلم عاشقانه ، فیلم خانوادگی و اجتماعی ، فیلم کمدی و ... ، و در عمده آنها نیز موفق عمل کرده است. همچنین فعالیت های او در زمینه فیلم برداری ، دانش خوبی در زمینه شناخت تصویر و ایجاد جاذبه های بصری در اختیار او گذاشته است و عمده آثار از این حیث قابل توجه هستند. او کارگردانی است که مسلما در آینده سینمای ایران نیز نقش مهمی خواهد داشت.

فیلم شناسی کمال تبریزی ( در مقام کارگردان )

• عبور (۱۳۶۷)• در مسلخ عشق (۱۳۶۹)• پایان کودکی (کودک قهرمان) (۱۳۷۲)• لیلی با من است (۱۳۷۴)• مهر مادری (۱۳۷۶)• شیدا (۱۳۷۷)• گاهی به آسمان نگاه کن (۱۳۸۱)• فرش باد (۱۳۸۱) • مارمولک (۱۳۸۲) • یک تکه نان (۱۳۸۳)

گزیده جوایز و افتخارات

• برنده سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران و نیز برنده جایزه ویژه هیئت داوران ، هر دو برای فیلم فرش باد ، در دوره بیست و یکم جشنواره فیلم فجر ( 1381).
برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در بخش فیلم های معنا گرا و همچنین برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در بخش فیلم های بلند ایرانی ، هر دو برای فیلم یک نکه نان ، در دوره بیست و سوم جشنواره فیلم فجر ( 1383).

• برنده تندیس فیلم برگزیده انجمن نویسندگان و منتقدان برای فیلم فرش باد ، از دوره هفتم جشن خانه سینما ( 1382).

• برگزیده دیپلم افتخار بهترین کارگردانی برای فیلم عبور ، از سومین دوره جشنواره دفاع مقدس ( 1369).
برنده تندیس بلورین بهترین کارگردانی برای فیلم پایان کودکی از دوره پنجم جشنواره دفاع مقدس ( 1373).